Amortisman Nedir ? Amortisman Türleri ?Amortismanın Özellikleri ve Vergi Yönünden Önemi

Amortisman, bir varlığın zamanla yıpranması, eskimesi veya değer kaybetmesi sonucu maliyetinin belirli bir döneme yayılması sürecidir. Şirketler, özellikle uzun ömürlü duran varlıklarını (örneğin makineler, araçlar, binalar) kullanırken bu varlıkların maliyetini bir seferde değil, belirli bir süreye yayarak gider olarak yazarlar. Bu süreç, muhasebe ve vergi hesaplamalarında önemli bir rol oynar.

Amortismanın Temel Özellikleri

• Varlığın Maliyeti: Amortisman hesaplanırken, varlığın ilk maliyeti (satın alma fiyatı) dikkate alınır.

• Faydalı Ömür: Varlığın kaç yıl boyunca kullanılabileceği, yani faydalı ömrü tahmin edilir. Bu süre, amortismanın ne kadar süreyle uygulanacağını belirler.

• Hurda Değeri: Varlığın ömrü sonunda elde edilebilecek tahmini değeri, yani hurda değeri hesaplanır. Amortisman bu değeri aşmamalıdır.

• Amortisman Yöntemi: Amortisman hesaplaması için çeşitli yöntemler kullanılabilir. En yaygın yöntemler şunlardır:

  • Doğrusal Amortisman (Düz Hat Yöntemi): Varlığın maliyeti, faydalı ömrü boyunca eşit yıllık tutarlarla gider yazılır.

  • Azalan Bakiyeler Yöntemi: Varlığın maliyeti, yıllar geçtikçe azalan tutarlarla gider yazılır. İlk yıllarda daha yüksek amortisman gideri kaydedilir.

  • Üretim Miktarı Yöntemi: Amortisman, varlığın üretimde kullanıldığı miktara göre hesaplanır. Varlık ne kadar çok kullanılırsa, amortisman da o kadar yüksek olur.

  
  

• Amortismanın Temel Özellikleri

  
  

  1. Doğrusal (Normal) Amortisman Yöntemi: Varlığın maliyeti, ekonomik ömrü boyunca her yıl eşit miktarda giderleştirilir. Bu en yaygın kullanılan yöntemdir.

     • Formül: Yıllık Amortisman Gideri=Varlıg˘ın Maliyeti−Hurda Deg˘eriEkonomik O¨mru¨\text{Yıllık Amortisman Gideri} = \frac{\text{Varlığın Maliyeti} - \text{Hurda Değeri}}{\text{Ekonomik Ömrü}}Yıllık Amortisman Gideri=Ekonomik O¨mru¨Varlıg˘​ın Maliyeti−Hurda Deg˘​eri​

  2. Azalan Bakiyeler Yöntemi: Her yıl azalan bir amortisman gideri hesaplanır. Varlığın ilk yıllarında daha fazla, sonraki yıllarında ise daha az amortisman yazılır. Teknolojik ekipmanlar gibi hızla değer kaybeden varlıklar için kullanılır.

  3. Üretim Miktarına Göre Amortisman: Varlığın kullanımına veya üretim miktarına bağlı olarak amortisman hesaplanır. Özellikle üretim ekipmanları için tercih edilir.

  4. Hızlandırılmış Amortisman: Bazı ülkelerde vergi teşvikleri nedeniyle belirli varlıklar için hızlandırılmış amortisman uygulanabilir. Bu yöntemle, amortisman ilk yıllarda daha yüksek oranlarda hesaplanır.

• Amortismanın Amacı:

  • Finansal Durumun Doğru Yansıtılması: Şirketler varlıklarını bir maliyetle satın alırlar, ancak bu varlıklar zaman içinde aşınır, eskir veya değer kaybeder. Amortisman, bu değer kaybını yansıtarak finansal tabloların daha gerçekçi olmasını sağlar.

  • Vergi Avantajı Sağlar: Amortisman gideri, işletmenin vergilendirilebilir kazançlarını düşürerek vergi avantajı sağlar.

  • Yatırım Planlaması: Amortisman, varlıkların ekonomik ömrünü takip etmeye yardımcı olur ve şirketin gelecekteki yatırım ihtiyaçlarını planlamasına olanak tanır.

  Özetle, amortisman, bir varlığın maliyetinin uzun yıllara yayılması ve her yıl değer kaybının muhasebeleştirilmesi işlemidir. Bu süreç, hem muhasebe hem de vergi avantajları açısından önemlidir.

Amortismanın Muhasebe ve Vergi Açısından Önemi

• Gider Yazma: Amortisman, şirketin kar zarar tablosunda gider olarak yazılır. Bu, şirketin vergi matrahını düşürerek ödenecek vergiyi azaltır.

• Nakit Akışına Etkisi: Amortisman, nakit çıkışı gerektirmeyen bir giderdir. Bu nedenle, şirketin nakit akışını doğrudan etkilemez, ancak vergi avantajı sağlar.

• Varlıkların Yenilenmesi: Amortisman, bir varlığın ömrü sonunda yenilenmesi için finansman sağlama açısından da önemlidir.

Amortisman Örneği

Örneğin, bir şirket 100.000 TL değerinde bir makine satın almış olsun. Bu makinenin 10 yıl boyunca kullanılacağı ve hurda değerinin 10.000 TL olacağı tahmin ediliyor. Doğrusal amortisman yöntemine göre:

• Amortismana Tabi Tutar = 100.000 TL (maliyet) - 10.000 TL (hurda değeri) = 90.000 TL

• Yıllık Amortisman Gideri = 90.000 TL / 10 yıl = 9.000 TL

Bu durumda, şirket her yıl 9.000 TL amortisman gideri kaydedecek ve bu tutar gelir tablosunda gider olarak gösterilecektir.

Amortisman, şirketlerin varlıklarını verimli bir şekilde kullanmalarını sağlarken, aynı zamanda vergi avantajı sağlayarak maliyetlerini kontrol altında tutmalarına yardımcı olur.