Bir çok girişimci, yeni bir iş kurarken çoğu zaman hazırlık yapmaz.Yani bir iş planı yapmaz, bir iş modeli oluşturmaz.Ülkemizde yeni kurulan işlerin çoğu ezbere yapılmaktadır.Ne yazık ki bin bir hevesle açılan işletmelerin çoğu en fazla iki yıl dayanabilmektedir.
Bu yazımda sizlere bir iş modelinin nasıl oluşturulacağını anlatacağım.İş modeli üretme sadece yeni kurulan işler için değil, hali hazırda devam eden işletmelerin de kullanması gereken bir modeldir.İş modeli mevcut işletmelerde farkındalığı arttırmakla birlikte çok sağlıklı bir yol haritasıdır.
İş Modeli Üretimi
İş modelinin en iyi açıklaması, şirketlerin para kazanma mantığını gösteren 9 temel yapı taşıdır.
Bu yapı taşları bir işin dört ana alanını kapsar :
1. Müşteri
2. Ürün
3. Altyapı
4. Finansal sağlık
Dokuz Yapı Taşı
1. Müşteri Segmentleri
2. Değer Önerisi
3. Kanallar
4. Müşteri ilişkileri
5. Gelir Akışı
6. Temel Kaynaklar
7. Temel Faaliyetler
8. Temel Ortaklıklar
9. Maliyet Yapısı
Müşteri Segmentleri
Müşteri tüm iş modellerinin kalbidir.Bir şirket kar bırakan müşterisi yoksa ayakta kalamaz.Şirket müşteriyi memnun etmek için; ortak ihtiyaç,davranış ya da diğer ortak özelliklerini esas alarak segmentlere ayırmalıdır.
İşletmeler hangi müşteri segmentlerine hitap edip hangilerine hitap etmeyeceklerine kesinlikle karar vermelidir.
Müşteri grupları farklı segmentleri temsil eder.Eğer :
• İhtiyaçları belirgin bir teklifi getiriyor ve doğruluyorsa,
• Farklı dağıtım kanallarından ulaşılıyorsa,
• Farklı ilişki şekilleri gerektiriyorsa,
• Farklı kar fırsatları sunuyorsa,
Önemli Soru : Kimin için değer yaratıyoruz? En önemli müşterilerimiz kim?
Müşteri Segmentleri Çeşitleri :
Kitlesel Pazar
Niş Pazar
Segmentlere ayrılmış pazar
Çeşitlilik arz eden pazar
Çok yanlı Pazar
Değer Önerisi
Belli bir müşteri segmenti için değer yaratan ürün ve hizmet paketlerini anlatır.
Değer önerisi müşterilerin bir şirketi diğerine tercih etmelerinin nedenidir.Bir şirketin müşterilerine sunduğu faydaların toplamıdır.
Önemli Soru :
Müşteriye hangi değeri sunuyoruz?
Müşterilerimizin hangi problemlerine çözüm getiriyoruz?
Müşteri ihtiyaçlarının hangilerini karşılıyoruz?
Müşteri segmentlerine hangi ürün/hizmetleri sunuyoruz?
Bir değer önerisi bir müşteri segmentinin ihtiyaçlarına yönelik ögeleri bir arada sunarak o segment için değer yaratır.Değerler nicel ve niteldir.
Müşteriye sunulacak değeri yaratmada aşağıdaki unsurlar kullanılabilir.
Yenilik : Bazı değer önerileri daha önce benzeri hiç sunulmadığı için müşterilerin hiç algılamadığı yep yeni bir ihtiyaç alanına hitap edebilir.Bu durum çoğunlukla teknolojide yaşanır.
Performans : Değer yaratmak için kullanılan ortak yollardan biri de ürün veya hizmet performansını iyileştirmektir.Özellikle PC sektörü piyasaya bir önceki ürününden daha gelişmiş daha iyi bir ürün sunar.
Kişiselleştirme : Bireysel müşterilerin ya da müşteri segmentlerinin ihtiyaçlarına hitap eden ürün/hizmetler tasarlamak da değer yaratır.
İşi Yaptırmak : Müşterinin bazı işleri yapmasına yardım ederek de değer sağlanabilir.
Tasarım : Genellikle moda ve elektronik ürünler için önemlidir.
Fiyat : Fiyat konusunda hassas müşteriler için benzer bir değeri daha düşük bir fiyatla sunmak genel kabul görmüş bir yöntemdir.Ör:TATA – Nano
Maliyet Azaltma
Risk Azaltma : İkinci el bir araba alan biri için, bir yıllık servis garantisi ortaya çıkabilecek arızaların riskini azaltacaktır.
Erişim Kolaylığı : Değer yaratmanın bir başka yolu da müşteriye ürünün/hizmetin erişim kolaylığıdır.
Kolaylık/Rahatlık : Bir ürün ya da hizmete kolay ve rahat kullanım sağlamak ciddi bir değer yaratır.Apple, itunes ve ipod ile müşterilerine dijital müzik arama indirme ve dinleme anlamında büyük kolaylık sağlamıştır.
Kanallar
Bir şirketin değer önerisi sunmak istediği müşteri segmentiyle nasıl iletişim kuracağını ve o segmente nasıl ulaşacağını tarif eder.
İletişim, dağıtım ve satış kanalları bir şirketin müşterileri arasındaki ara yüzü oluşturur.
Önemli Soru :
Müşteri segmentlerimize hangi kanallarla ulaşmalıyız?
Onlara şu anda nasıl ulaşıyoruz?
Kanallarımız şu an birbiriyle ne şekilde entegre durumda?
Hangileri en maliyet verimli?
Kanal Fazları
1. Farkındalık : Şirketimizin ürün ve hizmetlerine dair farkındalığı nasıl yaratırız?
2. Değerlendirme : Müşterilerimizin kuruluşumuzun değer önerisini değerlendirmesine nasıl yardımcı oluruz?
3. Satın Alma : Müşterilerin spesifik ürün ve hizmet satın almalarını nasıl sağlarız?
4. Sevkiyat : Bir değer önerisini müşteriye nasıl sevk ederiz?
5. Satış Sonrası : Müşteriye satış sonrası desteği nasıl sunarız
Kanal Türleri iki türdür.Kendine ait ve iş ortağı.
Müşteri İlişkileri
Müşterilerle kurulacak ilişkiler kişisilleşmeden başlayıp, otomatikleşmiş sistemlere kadar uzanan bir skalaya yayılabilir.
Müşteri İlişkileri aşağıdaki motivasyonlarla şekillenebilir.
• Müşteri Kazanma
• Müşteriyi Elde Tutma
• Satışları Arttırma (müşteriyi pahalı şeyleri satın almaya ikna etme)
Önemli Soru :
Müşterilerimiz bizden ne tür bir ilişki kurmamızı ve sürdürmemizi ister?
Müşteri İlişkilerinin Kategorileri
Kişisel Yardım : Bu ilişki türü insan etkileşimine dayanır.Müşteri, satış sürecinde ya da satış sonrasında müşteri temsilcisiyle iletişim kurup yardım alabilir.Bu, satış noktasında, e mail le ya da farklı şekillerde sunulabilir.
Kişiye Özel Yardım : Bu ilişki türünde müşteriye onunla özel olarak ilgilenecek bir müşteri temsilcisi atanır.En derin ve samimi ilişki türü budur ve biraz daha uzun bir zamanda gelişir.
Örneğin, bankalar özel müşterilerine özel hizmet sunan bankacılar görevlendirir.Hatta bazılaına banka müdürü gider.
Self Servis : Bu tür ilişkide şirket müşteriyle doğrudan ilişki kurmaz.Ancak müşteriye yardım etmek için tüm araçları sunar.
Otomatik Hizmetler : Örneğin kişiselleştirilmiş online profiller müşterilerin kişiselleştirilmiş hizmetlere erişimini sağlar.
Topluluklar : Birçok şirket kullanıcıların bilgi alışverişleri yapabildikleri, birbirlerinin sorunlarını çözdükleri online topluluklar kuruyor.Bu sayede müşterilerini daha iyi anlayabiliyor.
Gelir Akışı
Şirket kendisine şunu sormalıdır.Her bir müşteri segmentinin samimiyetle para ödemeye hazır olduğu değer hangisidir?Bu soruyu doğru cevaplayan şirket, her bir müşteri segmentinden bir veya birden fazla gelir akışı sağlayabilir.
İki farklı gelir akışı vardır.
Birincisi, Bir defaya mahsus alışveriş yapan müşterilerin harcamalarından kaynaklanan işlem gelirleri
İkincisi, Müşteriye değer önerisi sunmak veya satın alma sonrası destek vermek için süre gelen ödemelerden kaynaklanan ve tekrarlanan gelirler.
Önemli Soru
Müşterilerimizin para harcamaya istekli olduğu değer hangisidir?
Şu anda hangisi için para ödüyorlar?
Ne şekilde ödüyorlar?
Ne şekilde ödemeyi tercih ederler?
Fiyatlandırma Mekanizmaları
Sabit Menü Fiyatlandırma : Önceden belirlenmiş fiyatlar
• Liste fiyatı
• Ürün özelliklerine göre belirlenen fiyatlar
• Müşteri segmentine göre belirlenen fiyatlar
• Hacme göre belirlenen fiyat
Dinamik Fiyatlandırma : Değişen Pazar koşullarına göre belirlenmiş fiyatlar
• Pazarlık
• Getiri Yönetimi (fiyat envantere ve satın alma zamanına bağlıdır.Ör:Uçak, otel)
• Gerçek zamanlı piyasa
• Açık Artırmalar
Temel Kaynaklar
Her iş modelinin temel kaynaklara ihtiyacı vardır.İşletmenin, değer önermeleri yaratıp sunmasına, çeşitli pazarlara açılmasına ve gelir elde etmesini sağlar.
Temel Kaynaklar 4 tiptir.
1) Fiziksel
2) Fikri
3) Beşeri
4) Finansal
Temel Faaliyetler
İşletmenin ana iş konuları temel faaliyetlerdir.Örneğin Ern Akademi eğitim ve danışmanlık hizmetleri sunar.Yani temel faaliyetleri eğitim ve danışmanlıktır.Microsoft için de temel faaliyet yazılım geliştirmektir.
Önemli Soru
Değer önerimiz hangi temel faaliyetleri gerektiriyor?
Temel Faaliyetler 3 ana grupta sınıflandırabiliriz.
Üretim : Bir ürünün üstün kaliteyle üretilesi ve sunulmasıyla ilgilidir.
Problem Çözme : Bu tip bir temel faaliyet, müşterinin sorunlarını farklı şekillerde çözmeyi hedefler.Danışmanlık şirketleri, hastaneler ve hizmet kuruluşları problem çözme faaliyetlerinin yoğun olduğu yerlerdir.
Ağlar/Platformlar : Bu modele birkaç örnek verelim.Visa’nın iş modeli Visa kredi kartı ve tüccar,müşteri ve bankalar için sunulan işlem platformuyla ilgili faaliyetler yapılmasını gerektirir.
Microsoftun iş modeli diğer üreticilerin yazılımlarıyla kendisinin Windovs işletim sistemi arasındaki ara yüzü yönetmesini zorunlu kılar.
Temel Ortaklıklar
İş modelinin işleyişini sağlayan tedarikçi ve ortaklardan meydana gelen ağı tarif eder.
Şirketler farklı nedenlerden dolayı ortaklıklar kurar.İş modellerini geliştirmek,iyileştirmek, risklerini azaltmak veya yeni kaynak edinmek için şirketler başka şirketlerle ittifak kurarlar.
Toplamda dört farklı ortaklık söz konusudur.
1. Rakip konumunda olmayan şirketlerle kurulan stratejik ittifaklar
2. Rakipler arasında kurulan stratejik ittifaklar
3. Yeni işler geliştirmek için kurulan ittifaklar
4. Tedarikte sıkıntı olmaması için kurulan alıcı-satıcı ilişkileri
Maliyet Yapısı
Değer yaratmak ve sunmak,müşteri ilişkilerini canlı tutmak, gelir elde etmek maliyet yaratan faaliyetlerdir.
Bazı iş modelleri düşük maliyet bazıları ise yüksek maliyetler gerektirir.
Önemli Soru
İş modelimizin içindeki en önemli maliyetler hangileridir?
En yüksek maliyetli temel kaynaklar ve faaliyetler hangileridir?
Her iş modelinde maliyetlerin en aza çekilmesi gerekir.Maliyet yapılarına bakıldığında iki farklı şirket yapısı ortaya çıkmaktadır.Maliyet güdümlü ve değer güdümlü.
Maliyet Güdümlü İş Modelleri
Bu modelde önemli olan, her noktada maliyetlerin minimize edilmesine odaklanır.Amaç; düşük fiyatlı değer önerileri, maksimum otomasyon ve yoğun biçimde dışarıdan temin kullanılarak mümkün olan en hafif maliyet yapısını yaratmak ve korumaktır.
Değer Güdümlü İş Modelleri
Bazı şirketler bir iş modeli tasarımının maliyete etkilerini çok önemsemez ve değer yaratmaya odaklanır.Yüksek değer önerileri ve çok yüksek derecede kişiselleştirilmiş bir hizmet sunmak, genellikle değer güdümlü iş modellerinin karakteristiğini yansıtır.
Comments